Zaćma w młodym wieku – co może być jej przyczyną?

Zaćma, zwana również kataraktą, to schorzenie najczęściej kojarzone z osobami starszymi. W rzeczywistości jednak może dotyczyć także ludzi młodych, a nawet dzieci. Jej rozwój we wczesnym wieku zawsze powinien być sygnałem do dokładnej diagnostyki, ponieważ może świadczyć o innych schorzeniach ogólnoustrojowych, predyspozycjach genetycznych lub niekorzystnych czynnikach środowiskowych. W artykule przybliżamy, czym jest zaćma, kto może na nią chorować w młodym wieku, jakie są jej objawy i przyczyny, jak wygląda diagnostyka oraz jakie metody leczenia – w tym zabieg usuwania zaćmy – oferuje współczesna okulistyka.

Czym jest zaćma?

Zaćma to choroba polegająca na zmętnieniu naturalnej soczewki oka. W zdrowym oku soczewka jest przezroczysta i elastyczna, co pozwala na prawidłowe skupienie światła na siatkówce. W przypadku zaćmy soczewka stopniowo traci swoją przejrzystość, co skutkuje rozmytym obrazem, trudnością z widzeniem szczegółów, spadkiem kontrastu i zaburzeniem percepcji barw.

Zaćma może rozwijać się powoli lub gwałtownie, obejmować jedno lub oboje oczu, a także przybierać różne postacie – korową, jądrową, podtorebkową. W każdym przypadku prowadzi do pogorszenia jakości widzenia i ograniczenia codziennego funkcjonowania.

Kto najczęściej na nią choruje?

Najczęściej zaćma występuje u osób po 60. roku życia, jednak nie oznacza to, że młodsi pacjenci są całkowicie bezpieczni. Zaćma może wystąpić również:

• u młodych dorosłych,
• u dzieci (zaćma wrodzona),
• u nastolatków (zaćma młodzieńcza).

Wczesny rozwój zaćmy powinien być zawsze skonsultowany z lekarzem okulistą oraz – w razie potrzeby – z internistą, neurologiem lub genetykiem, ponieważ może świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych.

Jak często chorują na nią młode osoby?

Zaćma w młodym wieku jest zdecydowanie rzadsza niż w populacji seniorów, jednak nie należy jej lekceważyć. Szacuje się, że stanowi około 5–10% wszystkich przypadków katarakty. Najczęściej diagnozowana jest przypadkowo, np. podczas badań okresowych lub w związku z pogorszeniem widzenia przy pracy przy komputerze czy prowadzeniu pojazdów.

Niektóre przypadki zaćmy wrodzonej wykrywane są już u niemowląt i wymagają szybkiej interwencji chirurgicznej w celu uniknięcia trwałego uszkodzenia wzroku.

Co może być tego przyczyną?

Zaćma w młodym wieku może mieć wiele różnych przyczyn. Do najważniejszych z nich należą:

• czynniki genetyczne – wrodzona wada soczewki dziedziczona po rodzicach,
• urazy oka – mechaniczne uszkodzenia, oparzenia chemiczne, przebicie gałki ocznej,
• choroby ogólnoustrojowe – cukrzyca, choroby tarczycy, atopowe zapalenie skóry,
• długotrwałe stosowanie leków – zwłaszcza kortykosteroidów,
• promieniowanie UV i IR – szczególnie przy długotrwałej ekspozycji bez ochrony oczu,
• zakażenia wewnątrzmaciczne – np. różyczka w czasie ciąży,
• choroby metaboliczne – galaktozemia, homocystynuria,
• zaburzenia odżywiania i niedobory antyoksydantów.

W niektórych przypadkach przyczyna pozostaje nieznana – mówimy wówczas o zaćmie idiopatycznej.

Jak objawia się choroba?

Objawy zaćmy w młodym wieku są podobne do tych występujących u osób starszych. Pacjenci skarżą się na:

• pogorszenie ostrości widzenia,
• widzenie zamglone, jak przez brudną szybę,
• trudności z czytaniem i prowadzeniem pojazdów,
• pogorszenie widzenia w nocy i w jasnym świetle,
• częste zmiany okularów bez poprawy widzenia,
• podwójne widzenie,
• blaknięcie kolorów.

Młodsze osoby zwykle szybciej zauważają spadek jakości widzenia, co ułatwia wczesną diagnozę i rozpoczęcie leczenia.

Jak ją zdiagnozować?

Diagnostyka zaćmy rozpoczyna się od badania ostrości wzroku oraz wywiadu medycznego. Kolejne etapy obejmują:

• badanie lampą szczelinową – pozwala na ocenę przezroczystości soczewki,
• pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego,
• ocenę siatkówki i nerwu wzrokowego,
• pomiar długości gałki ocznej i krzywizny rogówki (biometria),
• badania laboratoryjne – w przypadku podejrzenia choroby ogólnoustrojowej.

Dzięki tym procedurom możliwe jest potwierdzenie diagnozy oraz zaplanowanie leczenia.

Jakie są dostępne metody jej leczenia?

We wczesnych stadiach zaćmy możliwa jest czasowa poprawa widzenia za pomocą odpowiednio dobranych okularów. Jednak w miarę postępu choroby jedynym skutecznym rozwiązaniem pozostaje zabieg usuwania zaćmy. Polega on na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznej – tzw. soczewki wewnątrzgałkowej.

Nowoczesne techniki chirurgiczne, takie jak fakoemulsyfikacja czy zabiegi laserowe, pozwalają na szybki i bezpieczny powrót do pełnej sprawności. U młodszych pacjentów szczególną uwagę zwraca się na dobór odpowiedniej soczewki – np. soczewek multifokalnych, które zapewniają dobre widzenie w różnych odległościach.

Dlaczego nie warto zwlekać z poddaniem się leczeniu zaćmy?

Nieleczona zaćma prowadzi do stopniowego pogarszania widzenia, a w skrajnych przypadkach do całkowitej ślepoty. U młodych osób oznacza to ogromne ograniczenia w życiu zawodowym i społecznym. Dodatkowo, długo nieleczona zaćma może utrudniać przeprowadzenie operacji w przyszłości ze względu na stwardnienie soczewki i zmiany w oku.

Wczesne podjęcie decyzji o zabiegu pozwala na:

• odzyskanie pełnej ostrości widzenia,
• zapobieganie powikłaniom,
• poprawę jakości życia,
• uniknięcie wtórnych uszkodzeń siatkówki lub nerwu wzrokowego.

Podsumowanie

Choć zaćma najczęściej występuje u osób starszych, może pojawić się również w młodym wieku. Jej przyczyny są zróżnicowane – od urazów po choroby genetyczne i ogólnoustrojowe. Niezależnie od źródła problemu, kluczowe znaczenie ma szybka diagnoza i odpowiednie leczenie. Dzięki postępowi medycyny, zabieg usuwania zaćmy u młodych pacjentów jest dziś bezpieczny, skuteczny i przynosi bardzo dobre efekty w krótkim czasie.